دکتر میر شمس‌الدین ادیب سلطانی پزشک،زبانشناس، مترجم، نویسنده و فلسفه‌پژوه برجسته ایرانی است. دکتر ادیب سلطانی بیشترین شهرت خود را مدیون ترجمه‌های دقیقی است که از برخی متون کلاسیک فلسفی انجام داده است. معادل‌یابی دقیق و فنی و جعل واژه‌های فارسی سره برای اصطلاحات فلسفی از زبان‌های یونانی،لاتین،آلمانی و انگلیسی از پیشنهادهای او در ترجمه متون فلسفی به فارسی است.
تسلط او به زبان‌های باستانی فارسی میانه، پارتی، اوستایی و همین طور زبان‌های یونانی،لاتین انگلیسی، آلمانی، فرانسه، عربی، ایتالیایی، روسی، عبری و ارمنی از توانمندی‌های این زبان شناس و مترجم متون فلسفی است.
او در سال ۱۳۲۸ وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شد و پس از اخذ دکترای حرفه‌ای پزشکی برای ادامهٔ تحصیل در زمینهٔ روان‌پزشکی بالینی و تحقیقات بیوشیمی به وین رفت.
ادیب سلطانی در وین دستیار پروفسور هافمن، روان پزشک پر آوازه آن روزگار شد و پس از چندی نهایتا تحصیلات روان‌پزشکی خود را نیمه کاره گذاشت.
از منظر زبان شناسی در معادل سازی فنی روش دکتر ادیب سلطانی شکستنِ واژه‌هایِ زبان‌های اروپایی از نظرِ تکواژشناسی و سر هم کردنِ معادل‌های آن‌ها در زبانِ فارسی نو و میانه و باستانی است. به عنوان مثال او برای واژه "transcendental"در نقد اول کانت بر خلاف مترجمین دیگر فارسی که واژه استعلایی را پیشنهاد کرده‌اند ،معادل "ترافرازنده" را مناسب می‌داند.
به اعتقاد ادیب سلطانی برای برزیستن زبان پارسی در جهان دانش و فناوری، چاره‌ای جز بهره‌بردن از همه توان زبان فارسی و هم‌خانواده‌هایش (مانند اوستایی) و نیاکانش (پارسی باستانی و پارسی میانه) نیست.
با این وصف علی رغم دقت ستایش شده ترجمه‌های ایشان بسیاری نیز این ترجمه‌های دقیق را به علت دشواریابی معادل‌های زبانی و اصطلاحات کاربردی‌اش دشواریاب و غیر قابل استفاده می‌دانند.
تالیفات:
پژوهشی در پیرامون مسئلهٔ تصمیم در منطق: طرح چند خوارزمیک تحلیلی-معنایی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۳.
درآمدی بر چگونگی شیوهٔ خطّ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر: ۱۳۵۴؛ ویراست دوم: ۱۳۷۱؛ ویراست سوم: ۱۳۷۸.
راهنمای آماده ساختن کتاب: برای مؤلفان، مترجمان، ویراستاران، کتابداران، ناشران، چاپخانه‌ها و دوستداران کتاب. تهران: ۱۳۶۵؛ ویراست دوم: ۱۳۷۴؛ ویراست سوم: ۱۳۸۱.
رسالهٔ وین: بازنمود و سنجش مکتب فلسفی تحصل‌گروی منطقی یا آروین‌گروی منطقی حلقهٔ وین. تهران: مرکز ایرانی مطالعهٔ فرهنگ‌ها، ۱۳۵۹.
The Question of the Left and Its Future, Notes of an Outlooker. Hermes Publishers, Tehran, ۲۰۱۰
Topics in Decision Problem. Amir Kabir Publishers, Tehran, ۲۰۱۳
ترجمه‌ها:
ایمانوئل کانت، سنجش خرد ناب، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۲؛ ویراست دوم: ۱۳۸۳.
ارسطو، منطق ارسطو (ارگانون)، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۷۸؛ ویراست دوم: ۱۳۹۰.
برتراند راسل، جُستارهای فلسفی، تهران: انتشارات امیرکبیر: ۱۳۶۳؛ ویراست دوم: ۱۳۸۷.
ویلیام شکسپیر، بودن یا نبودن: تک‌گفتار هملت در سوگنامه‌ی هملت شاهپور دانمارک سروده‌ی ویلیام شیکسپیر. تهران: نشر نی، ۱۳۷۵.
ویلیام شکسپیر، سوگنمایش شاه ریچارد سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۹.
ویلیام شکسپیر، ویراستهٔ هرولد جنکینز، سوگنمایش هملت شاهپور دانمارک، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۵.
*آخرین بروزرسانی ۱۱ اسفند ۱۴۰۰
نظر شما